Wielu z nas choroby takie jak zaburzenia endokrynologiczne czy hiperlipidemie kojarzą się z rozmaitymi objawami, ale tylko niektórzy mają świadomość, że to zmiany skórne mogą być nawet pierwszym symptomem tego typu schorzeń. Podobnie często można spotkać się z poglądem, że owrzodzenia skórne pojawiają się jako powikłanie wieloletniej cukrzycy, jednak prawdą jest to, że osoby, które nie badają się regularnie, mogą zwrócić uwagę na to, że mogą być chore lub ich cukrzyca jest nieustabilizowana dopiero po pojawieniu się zmian skórnych.
Spis treści:
- Zmiany skórne w cukrzycy
- Zmiany skórne w endokrynopatiach
- Zmiany skórne w zaburzeniach gospodarki lipidowej
- Zmiany skórne w chorobach zapalnych jelit
Zmiany skórne w cukrzycy
Cukrzyca jest jedną z tzw. chorób cywilizacyjnych, co oznacza, że stale obserwuje się wzrost liczby zachorowań na to schorzenie na świecie. Zmiany skórne niejednokrotnie naprowadzają samego chorego lub lekarza na rozpoznanie choroby. Dlatego więc warto znać objawy, by móc wykryć schorzenie na wczesnym etapie i uniknąć rozwoju poważnych powikłań. Głównymi przyczynami zmian skórnych są zaburzenia naczyniowe i nerwowe (głównie zaburzenia czucia).
Najczęstszą zmianą skórną spowodowaną cukrzycą jest dermopatia cukrzycowa. Są to niebolesne i nieswędzące plamki lub grudki występujące przed wszystkim na przedniej powierzchni podudzi, rzadziej na grzbietach stóp, łydkach czy udach. Występuję u 30% kobiet i 60% mężczyzn chorujących na cukrzycę i są związane z zaburzeniami krążenia. Zmiany mają charakter przewlekły, a właściwa kontrola cukrzycy i jej leczenie powodują zmniejszenie nasilenia.
Wśród innych zmian skórnych, które mogą wystąpić w cukrzycy można wymienić uogólniony cukrzycowy obrzęk stwardniały lub stwardnienie wyłącznie skóry rąk. Ta patologia częściej występuje u pacjentów z cukrzycą typu I (insulinozależną). Jest związana z nadmiernym wytwarzaniem kolagenu i podobnie jak poprzednia zmiana ma charakter przewlekły.
Zmianą na którą również należy zwrócić uwagę przy podejrzeniu cukrzycy jest rumieniec cukrzycowy, występujący na twarzy, głównie czole przede wszystkim u osób młodszych i rumień cukrzycowy, występujący na podudziach, podeszwach stóp i na dłoniach.
Pamiętajmy też, że chorzy na cukrzycę mają większą skłonność do występowania infekcji grzybiczych i bakteryjnych, występujących także na skórze. Mają one charakter przewlekły i nawrotowy, a sam przebieg jest dużo poważniejszy niż u osób zdrowych.
Zmiany skórne w endokrynopatiach
Kolejną grupą chorób, które można podejrzewać także na podstawie obecności zmian skórnych są zaburzenia endokrynologiczne. Przykładem takiego schorzenia jest niedoczynność tarczycy. Jest to choroba spowodowana zmniejszonym wytwarzaniem lub uwalnianiem hormonów tarczycowych, która w większości przypadków występuje u kobiet. Głównym objawem skórnym jest obrzęk śluzowaty zlokalizowany głównie w okolicy oczodołów, rąk i stóp. Jego przyczyną jest nagromadzenie w skórze mukopolisacharydów. Skóra osób chorych jest sucha i zimna, a pacjenci skarżą się dodatkowo na kruchość włosów i paznokci.
Z drugiej strony możemy mieć do czynienia z nadczynnością tarczycy, która produkuje i uwalnia zbyt dużo hormonów. Wówczas skóra jest wilgotna, gładka i nadmiernie ucieplona. Chorzy skarżą się na nadmierną potliwość, zwłaszcza dłoni i stóp. Można także zaobserwować u nich poszerzone naczynka krwionośne na twarzy lub rumień na dłoniach.
Kolejną endokrynopatią jest zespół Cushinga, czyli zespół chorobowy spowodowany nadczynnością kory nadnerczy i nadmiernym wytwarzaniem i wydzielaniem glikokortykosteroidów. Dochodzi do nadmiernego nagromadzenia tkanki tłuszczowej w obrębie twarzy (tzw. twarz księżycowata), okolicy międzyłopatkowej i karku (grzbiet bawoli), natomiast w kończynach zmniejsza się ilość tej tkanki, jak i masy mięśniowej, przez co są one bardzo szczupłe. Skóra staje się cienka, krucha i niezwykle podatna na urazy. Dodatkowo można na niej zaobserwować sine rozstępy zlokalizowane głównie na ramionach, udach i brzuchu.
Zmiana skórna, fot. panthermedia
Choroba Addisona natomiast to pierwotna niewydolność nadnerczy, powodująca zmniejszenie wytwarzania hormonów nadnerczowych, czyli glikokortykosteroidów i mineralokortykosteroidów. W tej jednostce chorobowej podstawową zmianą skórną jest jej nadmierna pigmentacja, przez co skóra ma ciemniejsze zabarwienie zwłaszcza w okolicach narażonych na działanie promieniowania słonecznego luc ucisk. Dodatkowo przebarwienia występują także na błonach śluzowych jamy ustnej, pochwy i odbytu. Ciemnieją obecne wcześniej znamiona lub pojawiają się nowe.
Zmiany skórne w zaburzeniach gospodarki lipidowej
W hiperlipoproteinemiach, głównie rodzinnych, możemy zaobserwować zmiany w postaci tzw. kępek żółtych. Są to złogi lipidów w skórze zlokalizowane najczęściej na dłoniach jako linijne żółtawe przebarwienia umiejscowione w fałdach dłoni. Mogą mieć one także charakter wysiewny na większych powierzchniach ciała (pośladki, kończyny, tułów) jako zmiany grudkowe. Zdarza się, że kępki żółte formują podskórne guzki zlokalizowane z reguły symetrycznie w okolicy kolan, łokci, rąk i stóp. Wszelkie formy mają przebieg przewlekły i nawrotowy.
U osób z hipercholesterolemią (podwyższony poziom cholesterolu) i dyslipoproteinemią (podwyższony poziom cholesterolu LDL) kępki żółte w postaci żółtych tarczek lokalizują się na powiekach, głównie górnych początkowo od ich przyśrodkowej części i powiększają zajmowany obszar na zewnątrz. Usuwa się je metodami chirurgicznymi lub z zastosowaniem laseru.
Zmiany skórne w chorobach zapalnych jelit
Szacuje się, że u co piątego pacjenta z rozpozną chorobą Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, można zaobserwować zmiany skórne. Co ważne mogą one wyprzedzać pojawienie się jakichkolwiek innych objawów. Najczęstszą skórną manifestacją jest rumień guzowaty, czyli zapalenie tkanki podskórnej, w której dochodzi do tworzenia się bolesnych, żywoczerwonych lub sinych guzów zlokalizowanych w większości przypadków symetrycznie na podudziach. Wraz z i ich pojawieniem chory może odczuwać objawy grypopodobne, takie jak bóle stawowe i podwyższona temperatura ciała. Guzy utrzymują się kilka tygodni, po czym ustępują bez pozostawienia blizny. W leczeniu stosuje się miejscowo lub w cięższych przypadkach ogólnoustrojowo glikokortykosteroidy, odpoczynek, a do łagodzenia dolegliwości bólowych niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Inną zmianą skórną towarzyszącą chorobom zapalnym jelit jest piodermia zgorzelinowa, czyli przewlekła i postępująca martwica skóry zlokalizowana głównie na kończynach dolnych, pośladkach i tułowiu. Zmiany są bardzo bolesne. W leczeniu także stosuje się środki immunomodulujące, takie jak glikokortykosteroidy. Nie powinno się natomiast stosować metod chirurgicznych, ponieważ mogą spowodować powiększenie się zmian.
Choroby zapalne jelit predysponują także do wystąpienia zmian opryszczkowych skóry zlokalizowanych głównie na łokciach, kolanach, górnej części pleców czy owłosionej skórze głowy, a także bolesnych aft na błonach śluzowych jamy ustnej, warg, policzków, podniebienia miękkiego, migdałków czy na języku.
Choroby ogólnoustrojowe fot. panthermedia
Należy także pamiętać, że choroby zapalne jelit sprzyjają zaburzeniom wchłaniania różnych czynników z pokarmu. Klasycznym przykładem niedoboru mineralnego, który powoduje zmiany skórne jest niedobór cynku. Zmiany mają charakter ostroodgraniczonych plam, pokrytych w centralnej części nadżerkami i strupami, a na obwodzie owrzodzeniami. Takie obszary ulegają łatwo dodatkowym nadkażnieom bakteryjnym lub grzybiczym. Aby im zapobiec należy suplementować cynk za pomocą doustnych preparatów.
